Mali, Nijer ve Burkina Faso'nun geçen yıl 28 Ocak'ta aldıkları ECOWAS'tan ayrılma kararı bir yılın sonunda resmiyet kazandı.
ECOWAS, böylelikle, sahip olduğu 424 milyonluk nüfusun yüzde 16'sını (yaklaşık 70 milyon) kaybetmiş olacak.
Bu 3 ülke, bugün itibarıyla topluluktan resmen ayrılmış olsa da 6 aylık geçiş süreci boyunca (28 Temmuz 2025'e kadar) fikir değiştirmeleri halinde yeniden ECOWAS'a katılabilecek.
Mali, Nijer ve Burkina Faso ise topluluğa geri dönüşün mümkün olmadığını belirtiyor.
Kamuoyunda "Sahelexit" şeklinde adlandırılan süreç şu şekilde:
ASKERİ DARBELERİN YARATTIĞI GERİLİM
Bölgesel bir blok olan ECOWAS ile söz konusu 3 ülkenin ilişkileri, 2020-2023 tarihlerinde art arda yaşanan 5 askeri darbeyle gerilmeye başladı.
ECOWAS, Mali'de 2020 ve 2021, Burkina Faso'da 2022'de yaşanan 2 darbe sonrası ülkelere çeşitli yaptırımlar uygulamış ve derhal demokratik seçim düzenlenmesini şartı koşmuştu.
Mali ve Burkina Faso, demokratik seçimleri düzenleme konusunda bazı taahhütlerde bulunmuş ve ECOWAS da yaptırımları kaldırmıştı.
Yaptırımlar nedeniyle ECOWAS, Mali ve Burkina Faso tarafından sert eleştirilere maruz kalsa da ilişkiler bir şekilde yürümeye devam etmişti.
Nijer'de askerin Temmuz 2023'te yönetime el koyması ise 3 ülkeyle topluluğun arasındaki ilişkilerde bir dönüm noktası olmuştu.
ECOWAS, devrik lider Muhammed Bazum'u ev hapsinde tutan askeri yönetimi hedef alan birçok yaptırım kararı almıştı.
Batı'nın Sahel'deki tek ve son müttefiki Nijer'in de askerler tarafından yönetileceği gerçeği uluslararası toplumun da yönlendirmesiyle ECOWAS'ı daha sert adımlar atmaya itmişti.
ECOWAS, ilk olarak 10 Ağustos 2023'te, Bazum serbest bırakılmaz ve ülkede anayasal düzen yeniden tesis edilmezse Nijer'e askeri müdahalede bulunacağını duyurmuştu.
Topluluk, askeri müdahalenin tarihini paylaşmasa da Burkina Faso ve Mali de Nijer'e düzenlenecek olası bir askeri operasyona karşı Nijer'in yanında olduklarını açıklamıştı.
ECOWAS, çeşitli arabuluculuk görüşmeleri sonrasında askeri operasyon seçeneğini rafa kaldırsa da 3 ülke ile ilişkileri ciddi ölçüde yara almıştı.
SAHEL DEVLETLERİ İTTİFAKI
Mali, Nijer ve Burkina Faso, ECOWAS ile yaşanan sürecin ardından Eylül 2023'te "Sahel Devletleri İttifakının (AES)" kurulmasına olanak veren Liptako-Gourma Şartı'nı imzalamıştı.
3 ülke, 28 Ocak 2024'te, "yabancı güçlerin etkisinde kalmak" ve "ilkelerine ihanet etmekle" suçladıkları ECOWAS'tan ayrılma kararı aldıklarını duyurmuştu.
Mali, Nijer ve Burkina Faso Temmuz 2024'te de "Sahel Devletleri Konfederasyonu"nu kurmayı öngören ortak bildiriye imza atmıştı.
ECOWAS'tan ayrılmak isteyen üyelerin, 1 yıl beklemesi gerekliliği nedeniyle 3 ülkenin talebi bugün itibarıyla resmiyet kazandı.
ORTAK PASAPORT ORTAK ASKERİ GÜÇ
ECOWAS, ayrılma kararının ilk duyurulduğu andan itibaren arabuluculuk görüşmelerinde bulunsa da 3 ülke, kararlarının net olduğunu kesin bir dille defalarca yineledi.
Nijerya'nın başkenti Abuja'da 16 Aralık 2024'te düzenlenen 66. ECOWAS Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi'nde de üç ülkenin birlikten ayrılma kararı resmen onaylandı.
3 ülke, 22 Ocak'ta, Sahel'de terörle mücadele için 5 bin kişilik ortak görev gücü kuracakları duyurusunu yaptı. Görev gücünün bugün itibarıyla göreve başlaması bekleniyor.
Öte yandan, ECOWAS ülkelerinin kullandığı ortak pasaport sisteminden de ayrılacak olan Mali, Nijer ve Burkina Faso, AES kapsamında kendi ortak pasaportlarını kurmak istiyor.
ECOWAS üyeleriyle AES arasında yeni bir vize rejimi olup olmayacağı ise henüz bilinmiyor.
EN SON MORİTANYA AYRILMIŞTI
Denize kıyısı olmayan Mali, Nijer ve Burkina Faso'nun topluluktan ayrılmasıyla ECOWAS'ın tüm üyeleri, denize kıyısı bulunan devletlerden oluşacak.
Yeni haliyle ECOWAS, Benin, Kabo Verde, Fildişi Sahili, Gambiya, Gana, Gine, Gine Bissau, Liberya, Nijerya, Senegal, Sierra Leone ve Togo'dan oluşuyor.
Topluluktan en son 2000'de Mağrip Arap Birliği'ne üye olmak için Moritanya çekilmiş ancak bu talebini 1999'da ECOWAS'a bildirmişti.