Bugüne kadar birçok bilim insanı tarafından antik dünyanın ilk analog bilgisayarı olarak tanımlanan Antikythera Mekanizması, Yunanistan açıklarında 1901 yılında bir gemi enkazında keşfedilmişti.
Bronzdan yapılmış ve ayakkabı kutusu büyüklüğündeki bu cihaz, tarihin en sofistike mekanik düzeneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Cihazın, Güneş, Ay ve gezegenlerin gökyüzündeki konumlarını tahmin edebildiği düşünülüyordu.
Yaklaşık 40 dişliden oluşan karmaşık bir sistemle çalıştığı belirtilen düzenek, bir kol yardımıyla manuel olarak işletiliyordu.
Ancak Arjantin'deki Mar del Plata Ulusal Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu yaygın görüşe meydan okuyan yeni bir çalışma yayımladı. Yapılan simülasyonlara göre, mekanizmanın iç yapısında yer alan dişlilerin şekli ve düzeni, çalışmayı imkânsız hale getirecek kadar hatalı olabilir.
Araştırmacılar, cihazın muhtemelen sürekli olarak sıkıştığını ve bu nedenle bilimsel bir araç olarak kullanılmasının mümkün olmadığını savunuyor.
BİLİMSEL BİR ARAÇ MI, ZEKİCE TASARLANMIŞ BİR OYUNCAK MI?
Araştırmacılar, simülasyonlarında mekanizmanın dişlilerindeki üçgen şeklindeki girinti ve çıkıntıların, dönüş sırasında hızlanma ve yavaşlamaya sebep olduğunu tespit etti. Bu da hem düzgün bir hareketin önüne geçiyor hem de sistemin genel işleyişini bozan hatalara neden oluyordu.
Özellikle küçük kolun çevrilmesiyle başlayan hareketin dişlilerde tıkanmaya yol açtığı, böyle bir yapının uzun süreli ve hassas gözlemsel amaçlara hizmet edemeyeceği belirtiliyor.
Bu doğrultuda bilim insanları, Antikythera Mekanizması’nın, işlevsellikten ziyade görsel ve teknik olarak etkileyici bir "oyuncak" olabileceğini öne sürüyor. Hatta bu aygıtın, zengin bir ailenin çocuğu için yapılmış mekanik bir gösteri aracı olabileceği ihtimali de dile getiriliyor.
“BU DÜZEYDE ZANAATKARLIK BOŞA HARCANMIŞ OLAMAZ”
Ancak araştırmacılar, cihazın işlevsiz olduğuna dair bulgulara rağmen, bu kadar karmaşık bir yapının yalnızca eğlence amacıyla tasarlanmış olmasının da çelişkili bir durum oluşturduğunu kabul ediyor.
Çünkü Antikythera Mekanizması’nın yapımında kullanılan bronz malzeme, dönemin en değerli metalleri arasında yer alıyor ve bu kadar hassas bir mühendislik ürününün yalnızca bir “oyuncak” olarak tasarlanmış olması akıllara yeni sorular getiriyor.
100 milyon tondan fazla! Toryumun ardından Çin'de büyük bir keşif haberi daha!
EKSİK PARÇALAR YORUMLARI SINIRLANDIRIYOR
Bugüne kadar bu türde başka bir örneği bulunamayan ve sadece üçte birlik kısmı günümüze ulaşan Antikythera Mekanizması'nın bazı parçalarının tamamen kaybolmuş olabileceği de belirtiliyor.
Dolayısıyla bugünkü analizlerin, eksik bilgiler ışığında yapılmış yorumlar olduğu ve aşırı kesinlik taşımadığı vurgulanıyor. Çalışmayı yapan ekip, elde ettikleri sonuçların "temkinli yorumlanması gerektiği" uyarısında bulunarak, daha rafine tekniklerle ilerleyen dönemlerde yeni bulgular elde edilebileceğini aktarıyor.
DAHA ÖNCE DE “EĞİTİM AMAÇLI” KULLANIM İDDİA EDİLMİŞTİ
Antikythera Mekanizması’nın işlevine ilişkin geçmişte de farklı teoriler ortaya atılmıştı. Özellikle İngiliz astrofizikçi Mike Edmunds, mekanizmanın daha çok astronomiyi halka tanıtmak için kullanılan bir eğitim ve gösteri cihazı olabileceğini savunmuştu. Yeni araştırma da bu görüşü destekler nitelikte.
Araştırmacılar, “Edmunds’un tanımladığı hata aralıkları, cihazın işlevsel olmasını engelleyecek seviyede” diyerek, mekanizmanın gerçek bir hesaplama cihazı olmaktan çok, astronomik bilgilerin halkla paylaşılmasını amaçlayan bir sunum aracı olabileceğine dikkat çekti.
Çalışma henüz hakemli bilimsel bir dergide yayımlanmadı; preprint aşamasında arXiv platformunda kamuoyuyla paylaşıldı.
Ancak bu yeni teori, Antikythera Mekanizması hakkındaki gizemi daha da derinleştiriyor. Gerçek işlevi hakkında kesin bir yargıya varmak hâlâ zor görünse de, bu eşsiz antik mekanik düzenek, modern bilimin ilgisini çekmeye devam ediyor.