HABER7
Uluslararası ilişkiler sahnesi, Soğuk Savaş sonrası döneme damgasını vuran liberal düzenin sonuna şahitlik ediyor.
Siyonizm güdümlü ABD liderliğinde inşa edilen bu mimarinin çatırdadığına dair işaretler belirginleşirken, 2025 senesi köklü değişimin eşiği olarak değerlendiriliyor.
Uzmanlar, küresel sistemin yeni döneme evrildiğini ve artık güç mücadelesi ile ulusal çıkarların ön plana çıktığı yapının belirginleştiğini açıkça dillendiriyor.
Liberal uluslararası nizamın sona ermekte olduğunu söyleyen Amerikalı siyaset bilimci Daniel W. Drezner, güç dengelerinin yeniden şekillendiğini, belirsizliklerin ise arttığı yeni dönemin işaretlerinin verildiğini ifade etti.
DREZNER: TARİHİ DÖNÜM NOKTASI
Askerî, akademi, istihbarat ve diplomasi alanlarında görev yapan dış politika uzmanlarının yanı sıra, uluslararası ilişkiler ve jeostrateji üzerine çalışan araştırmacıların yer aldığı World Politics Review’deki analizinde Drezner, uluslararası düzenin tarih boyunca güç dağılımlarıyla belirlendiğini hatırlattı
20. yüzyılın dünya savaşları arası dönemi çok kutuplu, Soğuk Savaş dönemi iki kutuplu ve 1990’lar sonrası ABD liderliğindeki liberal tek kutuplu sistem olarak nitelendiriliyor. Drezner, 2025 yılının bu liberal uluslararası düzenin fiilen sona erdiğini gösteren kritik dönüm noktası olduğunu belirtiyor.
Bu köklü değişimin en somut göstergelerinden biri olarak ABD’nin eski ticaret temsilcisi Jamieson Greer’in açıklamaları gösteriliyor.
Greer, neoliberal düzenin sürdürülemez olduğunu ve artık ulusal çıkar odaklı, yüksek tarifeli bir “Turnberry sistemi”nin liberal düzenin yerini aldığını savunuyor.
LİBERAL DÜZENİN MİMARLARI DA KABULLENDİ: SİSTEM ÖLDÜ
Düzenin değiştiğine dair sinyaller, sadece yeni dönemin savunucularından gelmiyor.
Bir zamanlar liberal düzenin mimarları arasında gösterilen isimler de mevcut nizamın işlevsizliğini açıkça dile getiriyor.
Eski ABD Ticaret Temsilcisi Michael Froman, “Küresel ticaret sistemi öldü. Eski düzenin parçaları kalsa da hasar kalıcıdır” ifadeleriyle mevcut durumu kabul ediyor.
Benzer bir açıklama ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio’dan geldi. Rubio, “Savaş sonrası küresel düzen artık bize karşı kullanılan bir silah” ifadesiyle, sistemin ABD’nin kendi çıkarları aleyhine işlediğini ima ediyor.
OYUNUN KURALLARI ARTIK GEÇERSİZ
Liberal düzenin temel normlarından biri, sınırların güç kullanılarak değiştirilemeyeceği ilkesiydi. Lakin Drezner’in analizine göre, Trump yönetiminin Rusya-Ukrayna savaşına yönelik tavrı bu normu ihlal etti.
ABD’nin uzun süre savunduğu “oyunun kuralları” anlayışının fiilen geçersizleştiği belirtiliyor.
Bu durum, liberal düzenin sadece ekonomik ve ticari cephede değil, güvenlik ve egemenlik gibi temel konularda da çökmekte olduğunu gösteriyor.
Uluslararası normların ve kuralların yerine, güç ve pragmatizmin ön plana çıktığı yeni uluslararası ilişkiler paradigmasının şekillendiği iddia ediliyor.
MİLLİYETÇİLİK Mİ EGEMENLİK Mİ
Uzmanlar, yeni nizamın tamamen şekillendiğini söylemek için henüz erken olduğunu belirtiyor.
Washington’daki stratejistler arasında güç temelli realizm eğilimi belirginleşse de, uluslararası ilişkiler literatürüne göre sadece güç üzerine kurulu bir sistem sürdürülemez. Devletlerin yalnızca güce değil, toplumsal amaca da ihtiyaç duyduğu vurgulanıyor.
Ancak yeni düzenin toplumsal amacının ne olacağı henüz belirsiz. Bazı yorumcular milliyetçiliğin, bazıları ise egemenliğin yeni tanımının öne çıkabileceğini öne sürüyor.
Büyük güçler arasında ortak anlayış ve içtimai gaye oluşmadığı sürece, yeni dünya nizamının eksik ve belirsiz kalacağı belirtiliyor. Bu belirsizliğin küresel istikrar açısından yeni riskleri beraberinde getirdiği kaydediliyor.