Uluslararası Adalet Divanının (UAD), İsrail'in Birleşmiş Milletler (BM) kuruluşlarına yönelik kısıtlamalarının hukuki sonuçlarını değerlendiren danışma görüşü duruşmalarının üçüncü gününde Türkiye adına sunum yapan Dışişleri Bakan Yardımcısı Nuh Yılmaz, İsrail'in uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmediğini vurgulayarak, Gazze'ye yönelik abluka ve insani yardımların engellenmesinin uluslararası hukuka aykırı olduğunu bildirdi.
İsrail'in BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansını (UNRWA) yasaklamasına ilişkin duruşmalar, Hollanda'nın idari başkenti Lahey'deki Barış Sarayı'nda 5 günde tamamlanacak.
Duruşmaların üçüncü gününde ABD, Rusya, Fransa, Macaristan ve Endonezya'nın ardından öğleden sonraki oturumda Türkiye sunum yaptı.
Lahey'de devam eden duruşmalarda 39 devlet ve 4 uluslararası kuruluş, İsrail'in BM kuruluşlarına yönelik kısıtlamalarına ilişkin kanaatlerini sunacak.
Türkiye adına UAD'de sunum yapan Dışişleri Bakan Yardımcısı Yılmaz, UAD'nin 19 Temmuz 2024'te açıkladığı istişare görüşünde, İsrail'in Filistinlilere yönelik işgal ve zulüm politikası uygulamakta olduğunu hukuki olarak teyit ettiğini anımsattı.
Yılmaz, "Gazze'deki sivillere karşı eşi benzeri görülmemiş boyutlarda bir savaşla karşı karşıyayız. İsrail'in saldırganlığı Batı Şeria'ya ve başta Lübnan ve Suriye olmak üzere komşu ülkelere de yayılıyor." dedi.
Uluslararası toplumun İsrail'in Gazze'deki saldırılarının durdurulması noktasında "yetersiz" kaldığına işaret eden Yılmaz, 15 Ocak 2025'te varılan ateşkese İsrail tarafından uyulmadığının altını çizdi.
Yılmaz, BM verilerine göre İsrail'in Batı Şeria'daki kamplara saldırıları sonrası 50 bin kişinin yerinden edildiğini belirterek, İsrail Savunma Bakanlığının bu kişilerin dönüşlerine izin verilmeyeceği yönünde açıklama yaptığını ifade etti.
"UNRWA, OPERASYONLARINI SÜRDÜREBİLSEYDİ GAZZE'DE ÇOCUKLARIN AÇLIKTAN ÖLÜMÜ ÖNLENEBİLİRDİ"
Sunumunda, İsrail'in insani yardım çalışanlarına yönelik saldırılarına da değinen Yılmaz, "Türk-Amerikan vatandaşı Ayşenur Ezgi Eygi'nin işgal altındaki Batı Şeria'da barışçıl protestolar sırasında öldürülmesi, insani yardım gönüllülerinin karşı karşıya olduğu riskleri ortaya koymaktadır." ifadesine yer verdi.
Yılmaz, UNRWA'nın yardımlarının önemine işaret ederek, "İsrail'in Gazze'ye yardım ulaştırılmasına getirdiği kısıtlamalar ve özellikle çocuklar için ölümcül olduğu kanıtlanan Gazze'deki açlık, UNRWA'nın Gazze ve işgal altındaki Filistin topraklarında tam faaliyetlerini sürdürmesi halinde önlenebilirdi." dedi.
Türkiye'nin, İsrail'in uluslararası hukuktan kaynaklanan yükümlülüklerini ısrarla yerine getirmemesinden derin endişe duyduğunu vurgulayan Yılmaz, şunları kaydetti:
"Türkiye, UAD'den İsrail'in uluslararası hukuk kapsamındaki yükümlülüklerini teyit eden ve BM'nin, diğer uluslararası örgütlerin ve üçüncü devletlerin işgal altındaki Filistin topraklarındaki varlığına ve faaliyetlerine saygı gösterilmesinin önemini ortaya koyan bir danışma görüşü yayınlamasını saygıyla talep ediyor."
Yılmaz, ayrıca Türkiye, İsrail-Filistin ihtilafına uluslararası hukuk ve ilgili BM kararları uyarınca iki devletli çözüm temelinde adil ve kalıcı çözüm bulunmasını desteklemeye devam edeceğinin altını çizdi.
"TÜRKİYE'NİN TUTUMU ULUSLARARASI İNSANİ HUKUKA DAYANMAKTA"
Türkiye'nin, İsrail'in uluslararası yükümlülüklerine bağlı kalması noktasındaki kararlılığına vurgu yapan Yılmaz, İsrail'in yükümlülüklerinden birisinin Filistin halkına temel ihtiyaç ve hizmetlerin engelsiz erişim sorumluluğu olduğunu belirtti.
Yılmaz, İsrail'in BM üyesi olarak da yükümlülüklerini yerine getirmesi gerektiğini ifade ederek, "Türkiye'nin tutumu, BM Şartı, uluslararası hukuk ve uluslararası insan hakları hukuku da dahil olmak üzere temel uluslararası hukuki belgelere dayanmaktadır." diye konuştu.
İsrail'in Doğu Kudüs de dahil BM çalışanlarının erişimlerini kısıtladığına, ancak Cenevre Sözleşmesi gereği BM çalışanları ve binalarının korunması gerektiğine işaret eden Yılmaz, İsrail'in bu erişimleri engellemesinin adaleti de engellediğini söyledi.
"İSRAİL'İN GAZZE'YE YARDIMLARIN GİRİŞİNİ DURDURMASI SİVİLLERİ TOPLU CEZALANDIRMADIR"
Yılmaz, İsrail'in Gazze'ye yardımların girişini engellemesine değinerek şöyle dedi:
"İsrail hükümetinin 2 Mart'tan itibaren Gazze'ye insani yardım sevkiyatını tamamen durdurma yönündeki tek taraflı kararı, Gazze'deki tüm sivillere karşı bir tür toplu cezalandırma teşkil ediyor. Bu eylem, İsrail'in Gazze'deki işgalci güç olarak Dördüncü Cenevre Sözleşmesi'nde belirtilen insani yardıma erişimi sağlama yükümlülüklerine aykırı."
Yılmaz, İsrail'in uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmedeki başarısızlığının, UNRWA'yı ve Filistinli mültecilere yönelik kamu hizmetlerini uzun süredir hedef almasında açıkça görüldüğüne dikkati çekti.
UNRWA'nın, kritik rolüne rağmen İsrail'in faaliyetlerini engellemesi nedeniyle önemli zorluklarla karşılaştığını kaydeden Yılmaz, bunlar arasında UNRWA personeline yönelik hareket kısıtlamaları, keyfi tutuklamalar, BM tesislerini hedef alan askeri operasyonlar ve Gazze'ye yönelik ablukanın yer aldığını bildirdi.
Yılmaz, "UNRWA, tesislerine ve personeline yönelik saldırılar dahil İsrail güçlerinin Ajansın tarafsızlığını ve dokunulmazlığını ihlal ettiği olayları belgelemiştir." dedi.
Bakan Yardımcısı Yılmaz, bu bağlamda, 2009'da İsrail'in UNRWA'nın Gazze'deki yerleşkesini bombalayarak insani yardım malzemelerini imha ettiğini ve 2013'te bir UNRWA çalışanının Batı Şeria'da İsrail güçleri tarafından öldürüldüğünü hatırlattı.
İsrail'in yasama eylemlerinin, Güney Afrika-İsrail davasında Uluslararası Adalet Divanı tarafından emredilen üç geçici tedbiri (26 Ocak, 28 Mart ve 24 Mayıs 2024) de ihlal ettiğini söyleyen Yılmaz, şu değerlendirmede bulundu:
"Söz konusu emirler özellikle İsrail'e, korunan Filistin nüfusunun fiziksel olarak yok edilmesine yol açacak koşulları yaratacak eylemlerden vazgeçme ve Gazze'ye sınırsız insani yardımı kolaylaştırma yetkisi verdi. UNRWA'nın Gazze'deki faaliyetlerinin yasaklanması, Ajansın sivil nüfusa insani yardım sağlayan birincil kuruluş statüsü göz önüne alındığında, geçici tedbirlerin ihlalidir ve korunan bir grup olarak Filistinlilerin yok edilmesi anlamına gelebilecek bir davranıştır."
Yılmaz, İsrail'in kuşatma uyguladığı 2 Mart tarihinden bu yana Gazze Şeridi'ne insani yardım ve malzeme girişi yapılamadığını yineledi. Yılmaz, "Bu kuşatma şu anda 8 haftadan fazla sürerek, çatışmaların başladığı Ekim 2023'te ilk kez uygulanan toplam kuşatma süresini aştı. Sonuç olarak, gıda ve tıbbi yardım da dahil kritik öneme sahip insani yardım malzemeleri hızla tükenmekte." dedi.
Yılmaz, mahkemenin, İsrail'in uluslararası hukuk kapsamındaki yükümlülüklerinin yanı sıra BM'ye, BM kurumlarına ve diğer uluslararası örgütlere karşı gerçekleştirilen eylemlerin hukuka aykırılığını teyit etmek konusunda "hukuki, tarihi ve ahlaki sorumluluk taşıdığının" altını çizdi.
Bakan Yardımcısı Yılmaz, konuşmasının sonunda Türkiye'nin, İsrail-Filistin meselesine adil ve kalıcı çözüm bulunmasını desteklemeye bağlı kalacağını vurguladı.
İSRAİL'İN BM KURULUŞLARINA YÖNELİK KISITLAMALARI UAD'DE
İsrail Meclisinin 28 Ekim 2024'te UNRWA'nın faaliyetlerini kısıtlayan yasaları kabul etmesi ve 31 Ocak 2025'te Doğu Kudüs'teki UNRWA operasyonlarını sonlandırmasına ilişkin UAD danışma görüşü duruşmalarında, 39 ülkenin yanı sıra Arap Ligi, İslam İşbirliği Teşkilatı, Afrika Birliği ve BM sunum yapacak.
Duruşmaların tamamı 2 Mayıs'ta sona erecek. Danışma görüşüne ilişkin yazılı beyanda bulunan İsrail, sözlü duruşmalarda yer almayacak.
Süreç, sözlü sunumların ardından Divan yargıçlarının danışma görüşünü hazırlamak için müzakereye başlamasıyla devam edecek.
UAD, danışma görüşlerini genellikle 4 veya 6 aylık sürede açıklıyor.
YILMAZ: İSRAİL'E İŞGAL ALTINDA TUTTUĞU TOPRAKLARDA SORUMLULUKLARINI HATIRLATTIK
Nuh Yılmaz, UAD'deki sunumunun ardından divan binası önünde basın mensuplarına yaptığı açıklamada, İsrail'e işgal altında tuttuğu topraklarda sorumluluklarını hatırlattıklarını söyledi.
İsrail'e işgal altında tuttukları topraklarda uymaları gereken kuralları yerine getirmeleri gerektiği mesajını verdiklerini belirten Yılmaz, "Şu anda bir işgal devam ediyor ve bu işgalin gerektirdiği bir hukuk var. Bu hukuk tamamen hiçe sayılıyor ve bambaşka türlü suç üstüne suç işleniyor. Biz bu suçların işlenmemesi ve bunların kayıt altına alınması gerektiğini söyledik." ifadesini kullandı.
Yılmaz, İsrail'in bu suçları işlemesinin en önemli nedeninin "uluslararası liberal dünya sisteminin çöküyor olması" olduğunu vurgulayarak "Bu sızıntının cesaretiyle İsrail şu anda ne insancıl hukuku ne uluslararası hukuku dinlemeden bir soykırım yürütüyor." dedi.
"150 YIL GEÇ KALMIŞLIĞIN GETİRDİĞİ BİR ACELECİLİK"
İsrail'in devam ettirdiği faaliyetin "sömürgeci, yerleşimci devlet geleneğinin bir devamı" olduğuna işaret eden Yılmaz, şunları kaydetti:
"Bu devlet geleneği 19. yüzyılda sömürgeciliğin bitmesiyle beraber sona ermişti. Ama İsrail ısrarla 21. yüzyılda, 19. yüzyıldan kalma bu sömürgecilik geleneğini sürdürmeye çalışıyor. Bu sömürgecilik geleneğinin temel unsuru, yerli nüfus yokmuş gibi davranmak, varsa tamamını yok etmek ve 'Biz geldiğimizde burada hiç kimse yoktu' diyerek dışarıdan taşıma nüfus getirip orada kendi devletini kurmaktır."
Yılmaz, İsrail'in "150 yıl geç kalmışlığın getirdiği bir acelecilikle" olayı soykırıma çevirdiğini ifade ederek "Eğer bu bir soykırım olmazsa, Apartheid sistemi yani ırk ayrımcılığı sistemi olacak. İsrail bu ırk ayrımcılığıyla maruz kalmamak için artık tamamen nüfusu süpürme, tamamen yok etme anlayışıyla saldırıya devam ediyor." değerlendirmesinde bulundu.
"DÜNYA TARİHİNDE GÖRÜLMEMİŞ BİR ÇOCUK VE KADIN ÖLÜMÜ"
İsrail'in saldırılarının en önemli delilinin "dünya tarihinde görülmemiş bir şekilde kadın ve çocukların ölüm oranının yüksekliği" olduğunu vurgulayan Yılmaz, şöyle devam etti:
"Hastaneler yok ediliyor, okullar yok ediliyor, aşevleri yok ediliyor, yardım kuruluşlarında çalışanlar yok ediliyor, yardımlara izin verilmiyor. Adeta açlık bir silah haline getiriliyor ve bunun üzerinden biz dünya tarihinde görmediğimiz çeşitte, görmediğimiz vasıfta bir soykırım görüyoruz. Hiçbir soykırımda dünya tarihinde böyle bir çocuk ve kadın ölümü yoktu."
"İSRAİL, CİNAYET MAHALLİNDE ŞAHİT İSTEMİYOR"
Yılmaz, bu soykırımın iki şahidi olduğunu belirterek "Bir tanesi UNRWA dediğimiz, Filistinlilerin, Filistinli mültecilerin yaşam hakkıyla ilgilenen, onlara hizmet eden uluslararası kuruluş. Bu kuruluşun en önemli özelliği, İsrail'in sömürgeci, yerleşimci devlet olarak ortaya çıkmasının delilidir" diye konuştu.
UNRWA'nın, Filistin'in, Filistinliler tarafından doldurulduğu zamana ait 1948'e ait, Nekbe dönemine ait delil oluşturduğunu kaydeden Yılmaz, "O yüzden UNRWA'nın kendisi bir delildir. O yüzden UNRWA'yı yok etmeye çalışarak, onu terörist ilan ederek, onun faaliyetlerini yok ederek İsrail bu delili ortadan kaldırmaya çalışıyor" dedi.
İsrail'in halihazırda her türlü uluslararası kuruluşun faaliyetine ve medyaya engel olmaya çalıştığını vurgulayan Yılmaz, "Bunun da nedeni şahit istemiyor olması. İsrail, cinayet mahallinde şahit istemiyor. Bir yandan delilleri yok ediyor, bir yandan da şahitleri yok ediyor. O yüzden de biz burada, İsrail'in şahitleri yok etmesine itiraz ettik. O şahitlerin orada bulunmasını istiyoruz. Bu soykırımın şahitlerinin ve her şeyinin kayıt altına alınmasını istiyoruz. Bugünkü müdahalemizin özü buydu." ifadelerini kullandı.
YÜKSEL: TÜRKİYE, FİLİSTİN HALKININ HAKLI DAVASINI DESTEKLEMEKTEDİR
TBMM hukuk heyeti de Uluslararası Adalet Divanının, İsrail'in Birleşmiş Milletler (BM) kuruluşlarına yönelik yükümlüklerini değerlendiren danışma görüşü duruşmalarında Türkiye'nin sunumunu izledi.
TBMM Adalet Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Cüneyt Yüksel, Türkiye-Avrupa Birliği Karma Parlamento Komisyonu Başkanı ve AK Parti İstanbul Milletvekili İsmail Emrah Karayel ve Anayasa Komisyon Üyesi ve AK Parti Denizli Milletvekili Cahit Özkan, Türkiye'nin sunumu sonrası divan önünde basın mensuplarına açıklamalarda bulundu.
Yüksel, Türkiye'nin UAD'ye sözlü beyanlarını sunduğunu belirterek, "Türkiye Cumhuriyeti tüm kurumlarıyla bölgemizde kalıcı barış ve güvenliğin tesisi adına Filistin halkının haklı davasını desteklemektedir." dedi.
Yüksel, Filistin Devleti'nin kurulmasının TBMM'de partiler üstü bir desteğe sahip olduğunu vurgulayarak, "1967 sınırlarında başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız, egemen ve coğrafi bütünlüğü haiz bir Filistin Devleti kurulmasına destek veriyoruz." ifadelerini kullandı.
İsrail hükümetinin 2 Mart 2025 tarihinden itibaren Gazze'ye insani yardım sevkiyatını tamamen durdurduğuna dikkati çeken Yüksel, "Bu eylem, İsrail'in Gazze'deki işgalci güç olarak Dördüncü Cenevre Sözleşmesi'nde belirtilen insani yardıma erişimi sağlama yükümlülüklerine aykırıdır." diye konuştu.
"UNRWA SİSTEMATİK OLARAK HEDEF ALINIYOR"
AK Parti İstanbul Milletvekili İsmail Emrah Karayel ise açıklamasında UNRWA'nın rolüne dikkati çekerek, "UNRWA, Filistin mültecileri için hayati rolüne rağmen İsrail tarafından sürekli engellerle karşılaşmakta ve hedef alınmaktadır." dedi.
İsrail Parlamentosu'nun 28 Ekim 2024 tarihinde UNRWA'nın operasyonel yetkisini ve Doğu Kudüs'teki faaliyetlerini yasaklama kararının uluslararası yükümlülüklerin ihlali anlamına geldiğini belirten Karayel, "UNRWA'nın faaliyetlerini engelleyen İsrail, işgal altındaki Filistin topraklarında 2,4 milyon Filistin mültecisi için herhangi bir alternatif insani mekanizma sağlamamıştır." ifadelerini kullandı.
"GAZZE'DE SOYKIRIM İNSANLIK TARİHİNE KARA LEKE OLARAK GEÇMİŞTİR"
AK Parti Denizli Milletvekili Cahit Özkan ise Gazze'deki durumun ciddiyetine dikkati çekerek, "Gazze'de 18 aydır süregelen soykırım, insanlık tarihine bir kara leke olarak geçmiştir. İsrail'in sivil halka yönelik uygulamaları uluslararası hukuk ve uluslararası insancıl hukukun tüm ilkelerine aykırıdır." dedi.
Özkan, resmi rakamlara göre Gazze'de 51 bini aşkın ölümün yüzde 70'inin kadın ve çocuklardan oluştuğunu vurgulayarak, "2 Mart'a kadar 2,4 milyon insana kalori hesabıyla gıda sevk edilirken, yaklaşık iki aydır gıda sevkiyatı tamamen sıfırlanmıştır. Gazze, bugün açık hava hapishanesi değil apaçık bir konsantrasyon kampıdır." değerlendirmesinde bulundu.
"ÇOCUKLAR VE SAĞLIK ÇALIŞANLARI KATLEDİLİYOR"
Heyet üyeleri, İsrail'in sivil halka ve yardım çalışanlarına yönelik sistematik saldırılarına da değindi. Özkan, "Çocuklar ve sağlık çalışanları katlediliyor, ancak insan hakları savunucuları sessiz kalıyor. UNRWA hedef alınıyor ve BM sadece izliyor. Sözde 'özgür dünya', 18 aydır süren bu katliama karşı üç maymunu oynuyor." ifadelerini kullandı.
Heyet üyeleri, 18 Mart'ta 180'den fazla çocuğun hayatını kaybettiğini, 15 Nisan 2025 itibarıyla en az 417 insani yardım çalışanının öldürüldüğünü, bunlardan 294'ünün BM personeli olduğunu belirtti.
"TÜRKİYE, GAZZEYE EN FAZLA YARDIM SAĞLAYAN İKİNCİ ÜLKE"
Yüksel, Türkiye'nin Gazze'ye en fazla yardım sağlayan ikinci ülke konumunda olduğunu ve UNRWA'ya 15 milyon dolar gönüllü fon sağladığını vurguladı.
Heyet adına yaptığı açıklamada Yüksel, Türkiye'nin UAD'den beklentilerini şöyle sıraladı:
"Türkiye olarak UAD'den İsrail'in, bir BM üyesi ve işgalci güç olarak yasal yükümlülüklerini yeniden teyit etmesini, UNRWA'nın İşgal altındaki Filistin topraklarındaki operasyonel yetkisini tanıyıp korumasını, İsrail'in insani yardımları engellemesi ve BM personelini hedef almasının uluslararası hukukun ihlali olarak ilan edilmesini, Filistinli mültecilerin haklarını savunmasını ve İsrail'in BM operasyonlarına, insani yardım personeline ve sivil altyapıya yönelik sistematik saldırılarından sorumlu tutulmasını sağlamasını talep ediyoruz."
Yüksel, "İsrail'in cezasızlık kültürüne son verilmesi şarttır." ifadelerini kullandı.
Heyet üyeleri, Türkiye'nin İsrail-Filistin meselesinin iki devlet temelinde adil ve kalıcı çözüme kavuşturulmasını desteklediğini ve haklı mücadelesinde Filistin halkının yanında durmaya devam edeceğini vurguladı.
