Haber7
Gazeteci ve Hürriyet Gazetesi yazarı Murat Bardakçı “Dedemin Kürt Raporu” isimli kalem aldığı yazıda büyükbabası Cemal Bey’in Atatürk’ün valilerinden birisi olduğu ve 1925 yılında Şeyh Said ayaklanması sırasında Diyarbakır’da vali olarak görev yaptığını ve kendisine anlattıklarını aktardı.
Bardakçı, Sultan Abdülhamid’in “istibdat devri” denen iktidar senelerinde ve tahtından indirilmesi sonrasında yaşananlar, 1915 tehciri, Şeyh Said ayaklanması yahut Dersim isyanı gibisinden olayları dedesinden dinlediklerini okuyucularına anlattı.
"DEDEM ATATÜRK'ÜN VALİLERİNDEN OLAN CEMAL BEY"
Murat Bardakçı; Çocukluğum tarihî hadiselerin, özellikle de Sultan Abdülhamid’in “istibdat devri” denen iktidar senelerinde ve tahtından indirilmesi sonrasında yaşananların hemen her gün konuşulduğu bir çevrede geçti.
Aile büyüklerim ve dost çevremizdekiler o hadiselerin ya tam içerisindeydiler, yahut ucundan veya kenarından dahil olmuşlardı. Dolayısı ile 1915 tehciri, Şeyh Said ayaklanması yahut Dersim isyanı gibisinden olayları tâââ ilkokul senelerimden itibaren defalarca dinlemiş ve öğrenmiştim.
Atatürk’ün valilerinden olan büyükbabam Cemal Bey, 1925’deki Şeyh Said ayaklanması sırasında Diyarbakır valisi idi...
"ESKİ DEVLET ADAMI GEREĞİ KONUŞMAZDI"
Şeyh Said’in idamı ve mezar yerinin nerede olduğuna dair hiçbir bilgi paylaşmadığını ifade ederek, “Ayaklanmanın bütün safhalarını yaşamasına, hattâ Şeyh Said ile arkadaşlarının idamlarında da hazır bulunmasına ve hadiselerin bahsi geçtiğinde bazı olayları anlatmasına rağmen, eski devlet adamlarının âdetleri gereği olacak, önemli ayrıntıları hiç konuşmadı ve bütün her şeyi üstü kapalı şekilde ifade etmeye itina gösterdi.
Şeyh Said ve 1938’deki Dersim isyanlarının merak ettiğim tarafları hakkındaki hiçbir soruma cevap alamadım, 'Hiç olmazsa idamdan sonra cenazelerin nereye defnedildiğini söyleseniz...' diye bir şeyler öğrenmek istediğimde de ya duymazlığa gelip cevap vermez, yahut okuduğu kitaba veya gazetesine daha fazla eğilirdi” dedi.
Bardakçı’nın büyükdedesi Cemal Bey, Şeyh Said isyanından sonra Diyarbakır’dan Elazığ’a tayin edildiğini ve Ankara’nın talimatı ile 1926 yılında ismi Dersim olan günümüzdeki Tunceli’ye giderek rapor hazırladığını belirtti.
HAZIRLANAN RAPOR KIZDIRDI
Bardakçı; Bölgede huzursuzlukların başladığı, Seyit Rıza’nın başta olmak üzere önde gelen bazı aşiret liderlerini yine Ankara’nın olurunu alarak aileleri ile beraber Elâzığ’a naklederek toprak vermiş ve burada iskân ettirmişti. Devlet, o senelerde daha başka idarecilere ve askerlere de Dersim konusunda raporlar hazırlatmıştı. Diğer raporlarda meselenin sadece güç kullanılarak çözülebileceği ve “tedip”ten, yani “cezalandırarak terbiye etmekten başka yol bulunmadığı düşüncesi hâkimdi. Cemal Bey ise raporunda tek çözümün eğitim ve kalkınma faaliyetleri olduğunu yazıyor, baskı politikalarından o zamana kadar hiçbir netice alınamadığını hatırlatarak önceliğin kalkınmaya verilmesini teklif ediyor, hükümete karşı hissedilen güvensizliğin ortadan kaldırılması hâlinde isyanların da sona ereceğini söylüyordu.
Diyarbakır’daki Umumi Müfettişlik, Genelkurmay ve bazı hükümet mensupları, rapora tepki gösterdiler, Cemal Bey’in arası özellikle Umumî Müfettişlik ile gittikçe açıldı ve 1929’da Elazığ’dan Çorum Valiliğine tayin edildi. O tarihten Dersim harekâtının sona ermesine kadar Elazığ’da dört vali görev yapacak, Cemal Bey’in başlattığı iskân faaliyeti iptal edilecek, Dersimliler’e Elazığ’da verilen topraklar ellerinden alınacak ve çok sayıda aşiret mensubu yeniden Dersim’e gönderilecekti.
Bardakçı yazısında, "Sonrasını bilirsiniz... Dersim’de mâlûm tatsız hadiseler yaşandı, Seyit Rıza 1937 Kasım’ında idam edildi, Dersim’in ismi “Tunçeli” oldu ve harekâtın ardından başlayan düzenlemeler 1940’a kadar devam etti...
Atatürk’ün meşhur İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın yakın mesai arkadaşlarından olan Cemal Bey ise, İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanı olmasından hemen sonra, 1939 Ocak’ında hazırlanan tasfiye listesindekiler ile beraber emekli edildi. Hattâ devlet, Seyit Rıza ile ailesinin Elazığ’a iskânı sırasında yapılan harcamaları bile ondan talep etti, emekli maaşına haciz kondu ve Cemal Bey maaşındaki haczi önceden tedbirli davranıp masraf makbuzlarının kopyalarını saklamış olması sayesinde kaldırtabildi" ifadelerini kullandı.
"PKK İLE YENİ SÜREÇ SÖZDE KALMAMALI"
Bardakçı üniversite yıllarında büyükbabası Cemal Bey ile oturarak sohbet ettiklerinde Kürt meselesinin bahsi açıldığında, “Yanlış yaptık, silâh kullanmamamız lâzımdı. İşler bu hâle iki kişinin inadı yüzünden geldi. Ama bu dert bitmeyecek, ileride mutlaka yeniden patlayacak” dediğini, dedesinin tahminlerinin doğru çıktığını ve 1981'deki vefatından birkaç sene sonra PKK ortalığı kavurmaya başladığını ifade etti.
Bardakçı PKK’nın kendini feshetmesi, sembolik silah yakma töreninin kendisine gençlik yıllarındaki Kürt meselesini hatırlattığını ifade ederek yaşananların ümit verici olduğunu belirtti.
Bardakçı; Yüz küsur senelik terör derdinin sona erme ihtimali şimdi beni mutlu ediyor. Bu ihtimalin geçmişteki gibi sadece bir heves hâlinde, yani sözde kalmamasının temennisi içerisinde ve günlerden bu yana art arda sıralanan teşekkür listelerinde pek yer almayan ve sadece Cumhurbaşkanı’nın bahsettiği bir ismin, daha doğrusu isimlerin hiçbir zaman unutulmaması ümidindeyim: Şehitlerin, emeklerinin ve hatıralarının...